Obecnie pojęcie stresu jest wszechobecne. Wiele się o nim mówi, zarówno potocznie, jak i w świecie nauki. Stres był, jest i będzie, nie jesteśmy w stanie go uniknąć – jedyne, co możemy zrobić to nauczyć się skutecznie przed nim chronić.
Czym jest stres?
Stres (pojęcie psychologiczne) – psychologiczny stan obciążenia systemu regulacji psychicznej powstający w sytuacji zagrożenia, utrudnienia lub niemożności realizacji ważnych dla jednostki celów, zadań, wartości. Jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki, a wymogami sytuacji (stresorem; bodźcem awersyjnym), charakteryzująca się brakiem równowagi psychicznej i fizycznej.
Stres (w terminologii medycznej), jest zaburzeniem homeostazy spowodowanym czynnikiem fizycznym lub psychologicznym. Czynnikami powodującymi stres mogą być czynniki umysłowe, fizjologiczne, anatomiczne lub fizyczne.
Opieka długotrwała nad osobą niemogącą funkcjonować samodzielnie (chodzi przede wszystkim o osoby obłożnie chore lub starsze o niskiej sprawności fizycznej) to wymagająca praca, która obciąża nie tylko fizycznie, ale i psychicznie. Stres związany z opieką to jest ważny problem w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Takie działanie u opiekunów działanie stresu zawodowego możemy obserwować w opiekunów (np. problemy psychologiczne, depresja, choroby układu sercowo-naczyniowego i mięśniowo-szkieletowego). Zespół stresu opiekuna, czyli CSS (Caregiver Stress Syndrome) to stan emocjonalnego, fizycznego i psychicznego wyczerpania.
Wyczerpanie
Wyczerpanie emocjonalne to faza stresu, w której nasz organizm nie jest w stanie opanować samodzielnie, a podwyższone ilości hormonów stresu utrzymują się przez dłuższy czas w naszym krwioobiegu. Samo działanie hormonów nie oznacza jednak dolegliwości.
Wyczerpanie fizyczne. Wyczerpanie organizmu to nic innego jak przewlekłe zmęczenie. Następuje ono w momencie, gdy nasz organizm przez dłuższy czas posiada deficyt energetyczny, co uniemożliwia nam normalne i komfortowe funkcjonowanie – pracę, naukę oraz inne codzienne aktywności.
Wyczerpanie psychiczne to jest zwykle wynikiem długotrwałego stresu. Kiedy ciągle mamy do czynienia z rzeczami, które aktywują stresową reakcję, poziom kortyzolu pozostaje stale wysoki. W końcu zaczyna to zakłócać normalne funkcje organizmu, takie jak trawienie, sen, pamięć, czy koncentracja.
Zespół wypalenia zawodowego
Bardzo intensywne obciążenie psychiczne opiekunek może wpływać na obniżenie jakości świadczonej opieki medycznej, ale również może wpływać na rozwój stresu zawodowego. Jednym z najpoważniejszych psychologicznych następstw stresu jest zespół wypalenia zawodowego (burnout syndrome). Mechanizm wypalenia zawodowego działa na zasadzie błędnego koła przyczyn i skutków. Pełnoobjawowy zespół wypalenia zawodowego przebiega w trzech fazach:
Pierwsza faza jest określana jako stadium ostrzegawcze, charakteryzujące się uczuciem przygnębienia, irytacji i wyczerpaniem emocjonalnym poprzez nadmierne i długotrwałe obciążenie pracą, którego człowiek nie jest w stanie pokonać przez zwykłą aktywność. Dodatkowo mogą występować nawracające bóle głowy, zmęczenie, przeziębienie, kłopoty ze snem.
Druga faza jest następstwem przedłużającej się lub trwającej przez dłuższy czas fazy ostrzegawczej. Charakteryzuje się gorszym wykonywaniem zadań, częstymi wybuchami irytacji, braku szacunku i wręcz pogardliwą postawą wobec innych osób. Pojawiają się zdehumanizowane formy zachowania wobec współpracowników (cynizm, apatia, sztywność działania, które są negatywną obroną przed stresem), przejawiające się pod postacią emocjonalnego dystansowania się wobec, problemów zawodowych. Interwencja na tym etapie wymaga większego wysiłku i podjęcia radykalnych zmian. W tej sytuacji niezbędny jest dłuższy urlop, podczas którego następuje regeneracja sił przez wykonywanie czynności niezwiązanych z pracą i sprawiających przyjemność.
Trzecia faza, czyli chroniczność syndromu, przedstawia pełny rozwój objawów fizycznych, psychicznych i psychosomatycznych, zagrożone stają się nie tylko procesy poznawcze, emocjonalne, ale cała struktura osobowości. Objawy zespołu wypalenia zawodowego dotyczą zarówno stanu somatycznego, fizycznego, jak i społecznego funkcjonowania jednostki. Typowymi objawami tej fazy są: uczucie osamotnienia i alienacji, kryzys małżeński, rodzinny, przyjacielski, depresja, nadciśnienie, wrzody. Wypalenie zawodowe na tym etapie dotyczy nie tylko osoby poszkodowanej, ale także jej otoczenia. Wymagana jest profesjonalna pomoc lekarza, terapeuty, psychologa.
Symptomy wypalenia zawodowego
Zanim wypalenie zawodowe rozwinie się w pełni, pojawiają się symptomy, które informują o pogłębiających się problemach. Pierwsze objawy w porę zauważone są ważnym sygnałem do zmiany podejścia do własnej osoby i pracy. Zaobserwowanie pierwszych symptomów wypalenia zawodowego jest często do trudne, objawy ostrzegawcze często są utożsamiane ze stresem, mobbingiem, depresją czy przewlekłym zmęczeniem. Świadomość istnienia zjawiska, jakim jest wypalenie zawodowe, to pierwszy krok na drodze do potrzeby zmian.(Ćwiczenie. Załącznik 1) .
Ćwiczenie – Mój poziom stresu – POBIERZ
Jak przeciwdziałać stresowi?
Nie ma jednej najskuteczniejszej metody poradzenia sobie w sytuacji stresowej. Warto znać ich jak najwięcej i umieć skorzystać z tej, która najbardziej nam pomoże w danym momencie.
Co możesz zrobić, gdy poczujesz, że się stresujesz:
- uspokój i spowolnij oddech,
- wykonuj proste ćwiczenie pomagające uwolnić napięcie – zaciskaj pięści obu dłoni, a następnie je otwieraj,
- przyjmij antystresową postawę – przeciągnij się, ziewnij, potrząśnij ciałem, podskocz, stań z wyprostowanymi plecami, ramionami do tyłu, głową zadartą ku górze, na lekko rozstawionych nogach, z symetryczną postawą ciała, poruszaj twarzą,
- zmień miejsce, w którym przebywasz,
- włącz relaksującą muzykę,
- zajmij się czymś innym, skieruj uwagę w inną stronę – nie koncentruj się na stresie,
- popatrz na relaksujący obraz,
- pomyśl o czymś miłym, np. z przeszłości, zwizualizuj to.
Rodzaje działań pomagające w zwalczaniu stresu:
- kontakt z naturą,
- „chwila” czasu wyłącznie dla siebie,
- rozmowa z kimś, kto chce Ciebie wysłuchać,
- techniki relaksacyjne stosowane podczas odpoczynku,
- uprawianie sportu,
- zdrowe odżywianie,
- poczucie humoru,
- stawianie przed sobą realnych celów,
- uświadomienie sobie, że nie zawsze musisz być perfekcjonistą (i inne).
Obecnie każda praca zawodowa obarczona jest narażeniem na stres. Stres, jako zagrożenie psychospołeczne, różni się rodzajem, natężeniem, czy też czasem jego trwania. Niewątpliwie przedstawiciele zawodów zaliczanych do grupy tzw. zawodów społecznych, szczególnie gdzie występują stałe kontakty z osobami borykającymi się z różnymi problemami, są szczególnie narażeni na zjawisko stresu, a w konsekwencji wypalenia zawodowego.
Stresu w pracy zawodowej (bez względu na jego rodzaj) nie daje się uniknąć, jedyne co można zrobić to nauczyć się radzić sobie z nim (przy uwzględnieniu z jednej strony indywidualnych predyspozycji osoby dotkniętej tym zjawiskiem, z drugiej zaś warunków występujących w zakładzie pracy).
AUTOR: Yuliia Velykotska
Fundacja Pro Omnis, Bydgoszcz
Bibliografia:
1. Co możesz zrobić, gdy poczujesz, że się stresujemy https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-radzic-sobie-ze-stresem [dostęp 13.10.2024]
2. Mietzel, G.(1999): Wprowadzenie do psychologii. Podstawowe zagadnienia. Gdańskie wydawnictwo psychologiczne.
3. Co możesz zrobić, gdy poczujesz, że się stresujemy https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-radzic-sobie-ze-stresem [dostęp 13.10.2024]
4. Strelau, J.(2003): Psychologia Podręcznik Akademicki. Tom 3. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej. Gdańskie wydawnictwo psychologiczne.
5. Stres https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3980346 [dostęp 13.10.2024]
6. Stres w pracy pielęgniarek jako czynnik ryzyka wypalenia zawodowego file:///C:/Users/kmiec/Downloads/PPIEL_Art_35061-1.pdf [dostęp 13.10.24]
7. ZAGROŻENIE STRESEM ZAWODWYM W ŚRODOWISKU PRACY OPIEKUNAW ZAKŁADACH OPIEKUŃCZYCH file:///C:/Users/kmiec/Downloads/ZAGRO%C5%BBENIE_STRESEM_ZAWODWYM_W_%C5%9ARODO.pdf [dostęp 13.10.24]
#FunduszeUE #FunduszeEuropejski
„Materiał powstał w ramach projektu partnerskiego pn. Opieka długoterminowa – kształcenie kadr Etap I- dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej„
